Διαπύλια

Τα διαπύλια

 Τέλη- φόροι- διόδια

Αρχικά, στα πανάρχαια-μυθολογικά  χρόνια, οι άνθρωποι «πλήρωναν» στον ποταμό Αχέροντα (αλλά και στα παραποτάμια του Κωκυτό και Πυριφλεγέθοντα)  τον νεκροπομπό, να τους μεταφέρουν στον Άδη. 

"Ο Χάροντας και η βάρκα με τις ψυχές"
 Alexander Litovchenko, Ρώσος ζωγράφος, 1835-1890

Ο βαρκάρης-Χάροντας παραλάμβανε τις ψυχές των νεκρών και τις μετέφερε με τη βάρκα του μέσω της λίμνης Αχερουσίας στον Κάτω Κόσμο. Το αντίτιμο για το ταξίδι στον Άδη ήταν ο «οβολός» γι' αυτό κι οι αρχαίοι Έλληνες ενταφίαζαν τους νεκρούς τους με το αντίστοιχο ποσό, συνήθως τοποθετημένο στα χείλη τους. Η ψυχή που δεν μπορούσε να πληρώσει, ήταν καταδικασμένη να περιπλανιέται και να βασανίζεται αιώνια στις όχθες.

«Χάρος και Ψυχή»
Τζων Ρόνταμ Σπένσερ Στάνχοπ, Άγγλος ζωγράφος 1829-1908
(John Roddam Spencer Stanhope)

Μετά στην αρχαία Αθήνα, ήταν ο γνωστός φόρος των συγγενών και κληρονόμων των νεκρών που πλήρωναν στο ταμείο της πόλης, για να βγει έξω της «Πύλης του Άστεως» η σορός. (Σήμερα πληρώνουμε στους δήμους τα ανάλογα έξοδα ταφής-εκφοράς).

Το ίδιο ακριβώς ίσχυε και στην αρχαία Ρώμη με το όνομα portorium(=πορθμείο & porta=πύλη). 

Στα νεότερα χρόνια, με το ίδιο όνομα τα «διαπύλια», ίσχυαν στην Ευρώπη, ως φόροι για τα εισερχόμενα κι εξερχόμενα στους δήμους προϊόντα τα μεταφερόμενα με τα υποζύγια και τα κάρα.

Στις πύλες των πόλεων-δήμων υπήρχαν φοροεισπράκτορες, όπου κατέγραφαν τα προϊόντα κι ο «εισαγωγέας» ή «εξαγωγέας», κατέβαλε τον ανάλογο φόρο. 

Τα διαπύλια τέλη-φόροι διατηρήθηκαν ως το 19^ο  αι. στα περισσότερα κράτη της Ευρώπης και στη Γαλλία ως τη Γαλλική Επανάσταση στα 1791, που καταργήθηκαν.

Στον ελλαδικό χώρο τον καιρό της τουρκοκρατίας, υπήρχε ένα πλέγμα από διάφορους φόρους, π.χ. κεφαλικός(=χαράτσι), στρατιωτικός(=νοφούσια), αποφυγής-απαλλαγής από στράτευση(=αβαρίζ), δεκάτη(=1/10 κάθε παραγωγής), φόρος για το στόλο(=κιουρέκ αξεσί), γαλατερό(=δαπάνες θηλασμού-διατροφής της βασιλομήτορος) κλπ, κλπ συν τα δοσίματα(=επιπλέον για ανάγκες κοινότητας, έργα κ.ά) που κάποιοι απ’ αυτούς έμειναν ενεργοί στα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης.

 Επί Όθωνα, αντικαταστάθηκαν με το νόμο ΞΗ΄(68) ΦΕΚ36/1847.

Ο Ζωσιμάς στα 1891 γράφει για τα παζάρια της περιοχής και το σφράγισμα των προϊόντων που πωλούνταν, από τη "δάμκα" (=δάμκα, ντάμκα (η) = λεκές, σφραγίδα, στίγμα και νταμκάδες=μουντζούρες, στίγματα στα αχλάδια & μήλα λόγω μύκητα)

Κάθε δήμος τότε, φρόντιζε να «ενοικιάζει» τους φόρους των προϊόντων σε εισπράκτορες που συνήθως ήταν προσκείμενοι στην εκάστοτε δημοτική αρχή. Αυτό γινόταν με πλειοδοτική δημοπρασία. 

 Οι «ενοικιαστές» κι οι φοροεισπράκτορες (λαομίσητα πρόσωπα …όπως πάντα) ήταν εγκαταστημένοι σε πρόχειρες παράγκες-κουβούκλια, κάτι σαν εκδοτήρια εισιτηρίων στις εισόδους και τις εξόδους κάθε πόλης. Αργότερα κτίστηκαν λιθόκτιστα περίπτερα, όπως και σ’ όλες σχεδόν τις πόλεις της επικράτειας. Ακόμη περιέτρεχαν στα χωριά ή διέμεναν εκεί και κάνανε τις εισπράξεις. Είναι γνωστά τα παρεπόμενα από την καταπίεση των φορολογούμενων, γι' αυτό και το κράτος προσπαθούσε να τα ελαχιστοποιήσει:

Γνωστοί «ενοικιαστές» του φόρου στην περιοχή μας από την περίοδο ακόμα της τουρκοκρατίας ήταν εκτός των αρχικών Εβραίων και Αρμένηδων, η εταιρεία Καρτάλη, οι Αφοί Κοκοσλή, ο Ν. Τσοποτός, Αργ. Κανταρτζής, Σπυρ. Γάτσος, Αθ. Αθανασάκης κ. ά. που πλούτισαν κι απ' αυτήν τη δραστηριότητα.
Από το θέμα των διαπυλίων δε θα μπορούσε να λείψει κι σάτιρα του Γ. Σουρή, που απευθύνεται στους βολιώτες βουλευτές Κοκοσλή και Καρτάλη, που ασχολούνταν και με την ενοικίαση των φόρων:

Στην πόλη του Βόλου ήταν τρία τα σημεία είσπραξης: Άναυρος (ανατολικά), Ιωλκού (βόρεια), Κραυσίδωνας(δυτικά).  Ως τα σήμερα σώζεται το τοπωνύμιο «Φόρος» εκεί όπου τότε υπήρχε το φυλάκιο του εισπράκτορα.

Άναυρος- Φόρος

Στα 1894-5 ο Χαρ. Τρικούπης εξήγγειλε την πρόθεση να καταργήσει τον αναχρονιστικό φόρο. Τότε κατέθεσε στη Βουλή  νομοσχέδιο «περί καταργήσεως των διαπυλίων τελών». Για να μην μειωθούν όμως τα έσοδα των δήμων, προβλεπόταν η επιβολή δημοσίου φόρου στις οικοδομές και στα τελωνεία.  Μέρος των εσόδων από τον εκτελωνισμό εμπορευμάτων εξωτερικού θα δινόταν στους δήμους ως δημοτικός φόρος. Τότε ξεσηκώθηκαν οι ιδιοκτήτες ακινήτων μαζί με αγρότες και  εμπόρους.  

Στην Αθήνα, αλλά και στο Βόλο (!) γίνανε συλλαλητήρια σχετικά με την κατάργησή τους. Ο Τρικούπης έχασε τις εκλογές και γι’ αυτόν το λόγο, αλλά τα «διαπύλια τέλη» διατηρήθηκαν! Μάλιστα στην Αθήνα, ο επόμενος βασιλιάς «πρίγκιψ  Κωνσταντίνος», παραβρέθηκε στο συλλαλητήριο!

Η εφημερίδα του Βόλου ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΕΞΩ ΕΛΛΗΝΩΝ της 21-12-1894, σε μακροσκελές άρθρο της, μεταξύ άλλων γράφει:

Αλλά και ο πρωτοεμφανιζόμενος ως υποψήφιος βουλευτής Βόλου στις εκλογές του 1895 Κωστής Τοπάλης,υποσχόμενος  καταργεί(!) τα διαπύλια:

 Να και μια -ενδεικτική- απόφαση έγκρισης δημοπρασίας για τα εισαγόμενα αλιεύματα, του δήμου Παγασών:  

Το ζήτημα αυτό κράτησε πολλά χρόνια και κατά καιρούς υπήρχε ανακίνησή του:

Εντωμεταξύ, πολλές φορές οι φορολογικοί νόμοι άλλαζαν. Να ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τα διαπύλια τέλη ή δασμοί επί των ωνίων που αφορούσαν το δήμο Παγασών (Βόλου):

Τα διαπύλια καταργήθηκαν πολύ αργά, εκατό χρόνια μετά(!) με τον  ΑΝ843, ΦΕΚ 319/Α/20-12-1948.

Τώρα, σήμερα, έχουμε κάθε είδους φορολογικούς νόμους για τη φορολόγηση των πολιτών «ών ούκ έστιν αριθμός». Αυτοί είναι που κανονίζουν τη φορολογία αγαθών, υπηρεσιών, περιουσίας, κατοικίας, οχημάτων κλπ, κλπ , κλπ !  
Πηγές: 
-Εφημερίδες & ΦΕΚ
-ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ-περιοδικό Ζωσ. Εσφιγμενίτη
-ΒΟΛΙΩΤΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ Νικ. Γάτσος -ΔΗΚΙ-Αθήνα 1998
-Εγκυκλοπαίδεια ΜΕΓΑΛΗ ΥΔΡΙΑ

-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΒΟΛΟΥ & ΑΓΙΑΣ-Γιαν. Κορδάτος

Υ.Γ. Γνωστές είναι οι σχετικές φράσεις στο Πήλιο:

«Μην μπλέξ’ς μι τ’ς γιατροί, τ’ς δικηγόρ’ κι τ’ν Εφουρία»

«Δ’λειά απ’ γιένεται  μι  παράδι(ε)ς, μην τ’ν φουβάσι»!